 |
| Dar kezwan |
Kezwan (Pistacia terebinthus) darek ji famîlyaya beniştî (Anacardiaceae) ye.
Siftbûn ango lêsorbûna dar kezwanê gelemperî ji herema Botanê heya çîyayên Behdînan e.
 |
| Kulîlkên dar kezwanê |
Darek ji daristanên Kurdistanê yê. Şînbûna dar kezwanê hêdî ye û ekserîyet darek kin e. Em dikarin bibêjin ko dar kezwan beşek ji çanda kurdayetiyê û herwiha di çanda Kurdan de jî cîhek balkêş girtîye.
Civaka Kurdên Botanê de berhemên rojane û giring hene. Yek ji van berhemên he jî sabûne ango pêşoke. Pêşok berhemek teknolojîke. Herwiha ev berhem bijîjkî ye.
Pêşoka kezwanê li heremê wekî sabûna kezwana tê binavkirin. Kehnika pirçê/porê paqij dike. Bi vê dibe berhemek dermotolojîk. Herwiha lêkolînên dawîn hatîye çespandin ko pêşoka kezwanê nexweşîyên egzama û mantara çermê mirov başdike.
 |
| Pêşoka Kezwan |
Berhemek din jî yê dar kezwanê tizbîye. Dinav gelek kes jî dartizbî tê bikaranîn. Dartizbî îro li başûrê Kurdistanê zêdetir tê bikaranîn.
 |
| Li Başûrê Kurdistanê Zelamek |
Em dikarin bibêjin ko tesîra bişavtinê ya li ser çanda Kurda û nifşên nû bûne sedem ko Botanê ev tizbî bête jibîrkirin. Lê îro başûrê Kurdistanê ligor parçeyên niştiman yên bindest bisûdtire. Ev yek jî bi cil û bergên xwe berçave. Helbet ligor hizra min perwerdehîya kurdayetî û azadî vê çandê serxwe disekinînê.
Berhemek din jî li Botanê hêdî hêdî ber wendabûnê diçeve, qehwa Kurdî ye. Kehwa Kurdî bi kezwanê tê çêkirin. Qehwe bi xwe jî li Kurdistanê û li Anatoliya şîn nabe. Loma pêdiviya daxûyanî heye em bibêjin qehwa tirkî derewek mezine. Lê qehwa Kurdî qehwa kezwanê ye. Tê bîra min ez piçûk rojek germ û em bi malbatî hewşê rûniştîbûn. Dayika min sêlek vajî kir û danî li ser pelên agir. Durê kezwanê xwe lêkir û qelandin. Paşê bi qutan û bi şîrê bizina me kir qehwe. Ew yekemcar bû ko min çêkirina qehwa Kurdî dîtî. Û ew tama qehwa me bawer nakim ko heya ez dijîm jiber devê min biçe...
 |
| Qehweya Kurdî |
Her çiqas em dizanin tirka qehwe nîne û ça jî paşê anîne li welatê xwe bi polîtîkayêk nîjadî livir jî red û înkara Kurd xûya dike.
Yekem bi qehwe û çaya paşê anî ko ça bêybûna jî ji wê bêhtir dişibe ça bi medya û fîlm û deverên turîstîk dide nasîn û jibo xwe çandekê ava dike. Ya duyem jî eve ko her çend me (tirk) çand nebe jî emê ava bikin û xwedîyê çanda vê axê jî nedîyar bikin.
Ango bila navê wê ne kezwan be û ne qehwa kurdî be. Wekî tê zanîn bêjenasîya pêyvên qehwe û ça ne tirkî û ne jî bi kurdî ne lewra her du berhem jî erdnîgarîya me de şîn nabin. Lê kezwan sedî sed bi kurdî ye. Tirk nekaribin bi zimanê xwe yê ji hir û wêve kom kirin navekî ji qehwe û çayê re bibînin jî ji kezwanê re tiştek lihev anîne û gotine menengîç. Sedema vê eve; bila ne Kurdî li ser be û ne navê kurdî.