 |
| Di binê deryayê de Hêlîna masîyên qeşayê |
Li Antarktîkayê mezintirîn qada hilberîna masiyan a cîhanê hat dîtin .
Nêzîkî 60 mîlyon hêlînên masiyên qeşayê li binê deryayê li başûrê Deryaya Weddell hatine dîtin.
Hêlîn li qadeke bi qasî 240 kîlometre çargoşe (li Îngilîstanê bi qasî Ketteringê) kom bûne û li hin cihan her metreçargoşe du hêlîn hebûn. Di her hêlînekê de 2 hezar û 500 hêk hebûn.
Lêkolînerên li keştiya lêkolînê ya Alman Polarstern dema ku çavdêriyên rûtîn bi kamerayek ku dikare were hilkişandin û dakeve kûrahiya 535 metre dema ku bi keştiyê ve girêdayî ye, bi tesadufî li devera zozanan rast hatin.
Enstîtuya Alfred Wegener (AWI) ji destpêka salên 1980-an vir ve li ser Deryaya Weddell lêkolînan dike, lê heya vê keşfê tenê komên piçûk ên hêlînan hatine dîtin.
Biyologê deryaya kûr a AWI Dr. Autun Purser got, "Fikra ku herêmek wusa mezin a rijandina masiyên qeşayê li Deryaya Weddell heya niha nehatiye keşfkirin bi tevahî balkêş e."
Purser lê zêde kir:
Piştî vedîtina balkêş a gelek hêlînên masiyan, me li ser stratejiyek fikir kir ku em fêm bikin ka qada mezinbûnê çiqas mezin e; bi rastî ji destan xuya dikir.
Lekolînwan bi pêvajoyek ku jê re tê gotin bilindbûn, ku tê de ava sar radibe ser rûyê erdê û beşên kûr germtir dimînin, der barê zeviyê de fêr bûn.
Di heman demê de herêm ji bo morên Weddell cîhek populer hat dîtin. Lekolînwanan jimareyek moran şopandin û diyar kirin ku ji sedî 90 ketina wan li dora zozanan pêk tê.
Dr. Purser got:
Gelek moran piraniya dema xwe li nêzî hêlînên masiyan derbas dikin.
Em vê yekê ji daneyên şopandina dîrokî û daneyên şopandina nû yên ku me di rêwîtiya xwe de bi dest xistine dizanin. Hêlîn bi rastî cihê ku ava germ kûrtir dimîne, cihê ku bûyera jorîn çêdibe.
Dibe ku ev rewş tesaduf bin, lêkolînên zêdetir hewce ne. Lê daneyên tomarkirî yên li ser moran destnîşan dikin ku mor bi rastî di kûrahiya masiyan de dikevin, ji ber vê yekê dibe ku ew li van masiyan dixwin.
Lekolînwanan got ku vedîtina zeviyên zozanan nîşan dide ku hewildanên parastina behrê li Antarktîkayê divê werin baştir kirin.
Pêşniyara sînordarkirina çalakiya mirovî bi çêkirina Herêmek Parastî ya Deryayî (MPA) li Deryaya Weddell bi salan tê nîqaş kirin, lê hîn jî ji ajansa parastina okyanûsa Antarktîkê piştgirîya tam wernegirtiye.
 |
| Kîlometerên qada çolê ya hêlînên masiyên berfê (AFI Ofobs). |
Antje Boetius, rêvebirê AWI û profesorê biyolojiya deryaya kûr, got ku hevkarên navneteweyî divê bi hev re bixebitin da ku "pêmîn bikin ku li wê deverê masîgirtin tune û tenê lêkolînên ne-destwerdanî bêne kirin".
Heya nuha dûrbûna vê herêma herî başûr a Deryaya Weddell û şert û mercên giran ên qeşaya deryayê herêm parastiye, lê ji ber ku zextên li ser okyanûs û herêmên polar zêde dibin, divê em di parastina deryayî de pir azwertir bin.
Encamên AWI di Current Biology de têne weşandin.
Çavkanî: indepented.co.uk